Саха сиригэр аҕам саастаах дьон кыһалҕатыгар болҕомтону ууран, кинилэр сааска баттаппакка, санааҕа ылларбакка, сүһүөхтэригэр, тэтиэнэх сылдьан олох үтүөтүн толору сомсоллоругар туһаайыллыбыт киэҥ хабааннаах үлэни СӨ Үһүс саас оскуолата ыытар.

Харах уота умайарын, сүрэх үөрүүнэн туоларын тухары

Үһүс саас оскуолата 11-с төгүлүн үөрэх дьылын саҕалаан, хайыы-үйэ сүүһүнэн киһи суруйтаран, үлэ күөстүү оргуйда. Оскуола дириэктэрэ Пелагея Прядезникова кэпсииринэн, 30 араас ха­­йысханан үөрэх саҕаламмыт. Аҕам саастаах дьон үгэс курдук мобильнай уонна компьютернай билиигэ тардыһыыта үгүс. Итиэннэ ЛФК, фитнес, йога уонна уруһуй, иис-уус куруһуок­тарыгар баҕа­лаахтар элбэхтэр. Быйылгыттан үөрэнээччилэр туруорсууларынан английскай тыл куруһуо­га эбиллибит. «Аҕам саас­таах дьон билигин үгүстүк айанныыллар, сири-дойдуну көрөллөр-истэллэр. Манна английскайдыы кэпсэтии тылын билэр наада эбит диэннэр, куру­һуок үлэлэттибит. Урукку сыллары ылан көрөр буоллахха, биир үөрэх дьылыгар ортотунан 12 тыһыынча кэриҥэ киһи дьарыктарга сылдьар. Биһиги үлэбит онлайн форматынан эмиэ барар, онон өрөспүүбүлүкэ бары улуустарын хабабыт», – диэн дириэктэр Пелагея Юрьевна кэпсиир.

Үһүс саас оскуолата диэн бырайыак биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр дойду үрдүнэн биир бастакынан олоххо киирбитэ. Бырайыак ааптара – СӨ социальнай сулуус­патын үтүөлээх үлэһитэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи социальнай хааччыйыы кэлим киинин дириэктэрэ Наталья Николаевна Пахомова. «Бу бырайыагы толкуйдаан-тобулан таһаарыым – мин социальнай хааччыйыы салаатыгар хас да сыллаах үлэм уопуппуттан, кэтээн көрүүбүттэн тахсыбыта. Аҕам саастаах дьону кытта күн аайы үлэлэһэ, кинилэр кыһалҕаларын чэпчэтиһэ-­аҥаардаһа сылдьан, кинилэр үөрүүгэ-көтүүгэ, саҥа дьарыктары арыйыыга баҕалаахтарын көрөбүт. Ол эрээри, урукку сылларга сааһырбыт киһи ыллыыра-үҥкүүлүүрэ омнуоланар курдук өйдөбүл баар этэ. Онон, бастаан кыралаан баҕалаахтары мунньан, дьоҕус кулууп курдук үлэлэтэн саҕалаабыппыт», – диэн Наталья Пахомова кэп­сиир.

«Актыыбынай уһун үйэлэниигэ – бары бииргэ»

Алтынньы саҕаланыыта, Аҕам саастаах дьон дэкээдэтигэр сөп түбэһиннэрэн, СӨ Үһүс саас оскуолатын иитиллээччилэрэ уонна преподавателлэрэ билбиттэрин-сатаабыттарын көрдөрөн, «Актыыбынай уһун үйэлэниигэ – бары бииргэ» диэн бэстибээл тэрийэн ыыппыттара. Манна иитиллээччилэр куруһуоктарга тикпит-баайбыт оҥоһуктарын, уруһуйдарын быыстапкалаан, ыалдьыттар маастар-кылаастары ыытан, аҕам саас­таах дьоҥҥо анаммыт психолог сүбэтин, бэйэни көрүнүү кис­­тэлэҥнэрин билсэн, салгыы икки чаастаах кэнсиэри көрөн, сэргэхсийэн, биир саастыы­лаахтарыттан сөҕөн-махтайан тарҕаспыттара.

Хаартысканы Ньургуяна Хаптасова тиксэрдэ

Амма улууһун Эмис нэһилиэгиттэн кэлэ сылдьар аҕас-балыстыы Софья уонна Феодосия Александровна Устиновалар кийииттэрин ыҥырыытын ылынан кэлэн, бэстибээлгэ ыалдьыттаабыттара. «Кийииппит Үһүс саас оскуолатыгар уруһуй куруһуо­гар сылдьарын билэр этибит. Уруһуйдарын ватсапка ыытаач­чы. Манна кэлэн уруһуйа элбэҕин, дьиҥнээх худуоһунньук таһымыгар тиийэ сайдыбытын көрөн сөхтүбүт», — диэн билинэллэр.

Депутатскайтан төрүттээх Наталья Ефимова сиэнин үөрэттэрээри Дьокуускайга көһөн кэлбит уонна Үһүс саас оскуолатын туһунан хаһыаттан ааҕан билбит. «Биир сыл иһигэр валяние, иис, оҕуруонан тиһии куруһуоктарыгар сырыттым. Дойдубар хотугу сир дьахтарын сиэринэн этэрбэһи, түүлээҕи тигээччибин. Манна кэлэн иис араас техникатын биллим. Оннооҕор бу кэтэ сылдьар аныгылыы сэлиэч­чикпин бэйэм тигэн таһаардым. Быйылгы үөрэх дьылыгар компьютерга үөрэнэрдии уонна уруһуй куруһуогар сылдьардыы бы­­лааннанабын», – диэн Наталья Константиновна астына кэп­сиир.

Виктория Слепцова – эмиэ СӨ Үһүс саас оскуолатыгар дьарыктаммыта биир сыл буолбут. Кини оскуола биир уопут­таах волонтера Нина Федоровна Артамонова үөрэнээччитэ эбит. «Мин отой туспа эйгэттэн кэлбитим. Үйэбэр оҕуруону тиспэтэх киһибин. 30-тан тахса сыл устата ХИФУ-га үлэлээбитим. Үлэлиир кэммэр маннык дьарыкка бириэмэ да суоҕа, ол туһунан санаабар оҕустарбат да этим. Манна кэлэн талааннаах учууталга түбэһэн, билбэтэхпин билэн, сатаабатахпын са­­таан сылдьабын. Биһиги Нина Федоровнабыт олус тулуур­даах, болҕомтолоох, киэҥ-холку майгылаах киһи. Хас биирдиибитин үөрэтэн, такайан, бу оҕуруонан тиһии куруһуогар ураты сыһыаны олохтоото. Мин бу дьарыгы олус сөбүлээтим, сыл иһигэр элбэх оҥоһугу тиһэн таһаардым, бэл, дьон сакааһыгар тиһэр буоллум. Олус үлүһүйэн түүннэри да олорон хаалыахпын сөп. Аны туран, оҕуруонан тиһии историятын туһунан хасыһан аахтым. Быйыл үлэлээбит университеппар магистратураҕа туттарсан киирдим. Диссертациям тиэмэтин Үһүс саас оскуолатыгар куруһуокка дьарык нөҥүө үлэлээбэт биэнсийэлээхтэр кириисистэрин кыайыы диэни таллым. Онон бу хайысханы иҥэн-тоҥон үөрэтэн, маннык дьарыктар аҕам саас­таах дьоҥҥо үтүө дьайыыларын дакаастыыр санаалаахпын», – диэн Виктория Владимировна кэпсээтэ.

Аҕам саастаах дьон бэстибээл­лэригэр ырыа-үҥкүү оройуттан турбута. Манна баянынан доҕуһуолун, ырыаны-үҥкүүнү өрөспүүбүлүкэтээҕи социальнай хааччы­йыы кэлим киинин үлэһитэ, сахаҕа биллэр мелодист, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Степан Васильев салайбыта. «Социальнай хааччыйыы киинигэр исписэлииһинэн үлэлээбитим 6-с сыла. Аҕам саас­таах, доруобуйаларына хааччах­таах дьону ырыа эйгэтигэр уһу­йар ураты үлэ эбит. Олус баҕалаахтар, кими да ааттаспаккын, бэйэҕин эккирэтэ сылдьан ыллыыр дьон. Ыллаан-туойан, харахтарын уота ума­йарын, бэйэлэринэн киэн тутта саныылларын, санаалара көтөҕүллэрин көрөр – бу киһи астынар, үлэттэн дуоһу­йуу ылар түгэнэ», – диэн Степан Васильев санаатын үллэстэр.

Саҥа бырайыак «Незабудка» («Сир симэҕэ»)

Аҕам саастаах дьон бэстибээллэригэр Үһүс саас оскуолатын ааптара Наталья Пахомова аҕам саастаах дьону өйүүр сыаллаах саҥа бырайыагы сүрэхтээтэ. Бырайыак аата – “Незабудка” (Сир симэҕэ). Бу хара саарыл өҥнөөх сибэкки аан дойдуга Альцгеймер ыарыы символын быһыытынан биллэр. Онон саҥа быра­йыак уопсастыба болҕомтотун сааһырыы биир сүрүн кыһалҕатыгар – умнуган буолууга, түөһэйиигэ тардар сыаллаах. «Сааһырбыт дьоммут умнуган буолаллара, сороҕор түөс-маас бараллара да баар суол. Уулуссаҕа муммут, дьиэлэрин булбакка сылдьар кырдьаҕастар тустарынан биллэриилэр тахсалларын бары да көрө-истэ сылдьабыт. Биһиэхэ сыһыана суох курдугун иһин, бу, хомойуох иһин, сааһырыыны арыаллыыр биир сүрүн кыһалҕа. Кырдьаҕас дьон мунарын-тэнэрин, умнарын сүөргүлүү көрбөккө, өйдөөн, кинилэргэ харыстабыллаахтык сыһыаннаһан, көмөлөһөргө ыҥырар бырайыак. Онон, биһиги түҥэтэр Незабудка ойуулаах түөскэ иилиллэр бэлиэни кэппит киһини көрдөххүтүнэ – бу саастаах дьон кыһалҕатын билэр, өйдүүр киһи диэн би­­лиэхтээххит. Бырайыак аҥаардас дьон болҕомтотун тардарга эрэ буолбакка, аҕам саастаах дьон мэйиитин эрчийэн, умнуган буолуу, түөһэйии кыһалҕатын сэрэтэр, тэйитэр ис хоһоонноох буолуоҕа», — диэн Наталья Пахомова бырайыак олоххо киириитин туһунан билиһиннэрдэ.

«Олох диэн – хас биирдиибитигэр анаммыт саамай күндү бэлэх. Олох үөрүүнэн, саҥа арыйыыларынан, дьону кытта истиҥ-иһирэх доҕордуу сыһыанынан толору. Биһиги олохпут маннык сиэдэрэй, үтүө түгэннэринэн баай буоларын хас биирдиибит бэйэбит ситиһэр кыахтаахпыт. Кырдьар саастан толлубакка, сүһүөхпүтүгэр сылдьан, туһалааҕынан дьарыктанан, күлэн-үөрэн көрсүөҕүҥ»,- диэн СӨ Үһүс саас оскуолатын иитиллээччилэрэ уонна волонтердара бэстибээл кыттыылаахтарыгар туһаайбыттара, барыбытыгар да сыһыаннаах этии.